شطرنج چیست؟ انواع شطرنج + معرفی کامل مهره های شطرنج

شاید از خودتان بپرسید که بازی شطرنج چیست؟ یکی از بازی های دونفره یا بهتر است بگوییم ورزش های دونفره که به تمرکز بالایی نیاز دارد بازی شطرنج است. عده ای شطرنج را یک سرگرمی به حساب می آورند و عده ای دیگر بازی شطرنج را به عنوان ورزش رزمی ذهنی قبول دارند. افرادی نیز هستند که این ورزش فکری  و ذهنی را درمان بسیاری از بیماری ها مانند آلزایمر می دانند. بازی شطرنج یکی از بازی های بسیار قدیمی است که بر اساس شواهد موجود، قدمت این بازی به 1500 سال قبل بر می گردد. اکثر مردم دنیا بر این باور هستند که این بازی در اصل هندی است و از هند به ایران آمده است. این ورزش از هند به ایران آمده، از ایران به عربستان و جهان اسلام گسترش یافته است و بعد به اروپا رسیده است.  

بازی شطرنج در اروپا به شکل امروزی در آمده است و پس از گذشت سال ها مسابقات جهانی برای این بازی بر پا شد. مسابقات جهانی دقیقا در نیمه ی دوم قرن نوزدهم ایجاد شده است و در قرن بیستم فدراسیون جهانی برای این ورزش به وجود آمده است.

معرفی مهره های شطرنج

این بازی در یک صفحه ی شطرنجی مربع شکل با خانه هایی 8 × 8 که یکی در میان سفید و سیاه است، انجام می شود. همچنین مهره های شطرنج با یکدیگر متفاوت هستند. تعداد مهره ها برای هر بازیکن 16 عدد می باشد و یک سری از مهره ها به رنگ سفید و سری دیگر به رنگ مشکی هستند. نام مهره های این بازی شامل پیاده یا همان سرباز، فیل، رخ یا نام دیگر آن قلعه، شاه و وزیر می باشد.

قواعد شطرنج به این صورت است که پیاده یا همان سرباز در واقع ضعیف ترین مهره ی بازی شطرنج است که به تعداد 8 عدد برای هر کدام از بازیکن ها در بازی وجود دارد. مهره های پیاده در عرض دوم صفحه ی بازی مقابل هر بازیکن قرار میگیرد. یعنی مهره های پیاده ی سفید در ردیف دوم صفحه ی بازی از سمت بازیکنی که با مهره ی سفید بازی می کند قرار می گیرد. همچنین طبق قواعد شطرنج مهره های پیاده ی سیاره نیز در ردیف دوم از سمت بازیکنی که با مهره های سیاه بازی می کند قرار می گیرند. به تفسیر دیگر مهره های سرباز سفید در عرض دوم صفحه ی بازی شطرنج و مهره های سرباز سیاه در عرض هفتم صفحه ی بازی قرار میگیرند. حرکت مهره ی سرباز به این صورت است که در ابتدا میتواند دو خانه به سمت جلو برود و در ادامه ی بازی تمامی حرکات را باید خانه به خانه انجام دهد.

یکی دیگر از مهره های این ورزش ذهنی مهره ی اسب می باشد. هر بازیکن در بازی شطرنج دو مهره ی اسب دارد که جایگاه این مهره در صفحه ی بازی پشت مهره های پیاده است. یکی از مهره های اسب در خانه ی دوم و دیگری باید در خانه ی هفتم باشد. این مهره می تواند به نزدیک ترین مربع هایی که در ستون، قطر و عرض مشترک با آن نباشند حرکت کند. در واقع مهره ی اسب در بازی می تواند حرکتی به شکل L در صفحه دشاته باشد. یکی دیگر از قابلیت های این مهره که در قوانین شطرنج می باشد، این است که قابلیت پرش از روی دیگر مهره ها را دارا می باشد. ارزش مهره ی اسب تقریبا سه برابر ارزش مهره ی پیاده است.

مهره دیگر در میان مهره های این بازی فیل می باشد. مهره یفیل نیز مانند مهره ی اسب ارزشی 3 برابر ارزش مهره ی سرباز دارا است. پس مهره ی فیل  اسب در بازی شطنج هم امتیاز می باشند. تعداد مهره های فیل برای هر بازیکن 2 عدد می باشد که جایگاه آن پشت مهره های پیاده و در خانه ی شماره ی 3 و 6 است. حرکت مهره ی فیل در قطری است که جایگاهش در آن قرار دارد.

مهره ای دیگر در بازی که در پشت مهره های سرباز قرار دارد و در خانه های 1 و 8 است مهره ی رخ یا همان قلعه است. هر بازیکن در بازی دو مهره ی قلعه دارد و این مهره می تواند حرکتی به صورت افقی و عمودی داشته باشد. در صورتی که مهره ای سد راه قلعه نباشد هیچ محدودیتی برای جابه جایی ندارد.

حال نوبت به آن رسیده است تا بگوییم قوی ترین مهره شطرنج چیست؟ قوی ترین مهره ی بازی وزیر نام دارد. ارزش مهره ی وزیر در مقابل مهره ی پیاده 9 برابر است و جایگاه آن در پشت مهره های پیاده و کنار مهره ی فیل و مهره ی شاه می باشد. هر بازیکن تنها یک مهره ی وزیر دارد که به صورت اریب، عمودی و افقی می تواند حرکت کند.

در انتها حیاتی ترین مهره را در این بازی مهره ی شاه معرفی می کنیم. این مهره در صفحه ی بازی در کنار فیل و وزیر قرار دارد و مهره های سرباز در جلوی آن قرار دارند. در واقع حضور تمام مهره های در بازی برای حفاظت از مهره ی شاه است. حرکت شاه در قوانین شرنج این گونه است که می تواند به تمامی خانه هایی که مجاور آن می باشد حرکت کند.

برای نتیجه گیری در این بخش لازم است تا ارزش و امتیاز هر یک از مهره ها را بیان کنیم. همانطور که گفتیم مهره ی پیاده تنها یک امتیاز را دارا است. مهره ی اسب ارزشی معادل 3 مهره ی پیاده دارد. مهره ی فیل دارای ارزشی معادل 3.5 مهره ی پیاده دارد. مهره ی رخ یا همان قلعه ارزشی 5 برابر مهره ی سرباز دارا می باشد. مهره ی وزیر نیز بیش تر از بقیه ی مهره ها و ارزشی 9 برابر مهره ی پیاده یا همان سرباز را دارا است.

بررسی قوانین شطرنج

حال که تمامی مهره های بازی را معرفی و بررسی کرده ایم، نوبت به آن رسیده است تا قوانین شطرنج را مورد بررسی قرار دهیم.   

• در قوانین شطرنج، این امر وجود دارد که بازیکنی که مهره های سفید دارد آغاز گر بازی می باشد.

• هر یک از بازیکنان در هر نوبت از بازی می تواند تنها یک حرکت را انجام دهد.

• بازیکنی که موفق به کیش و مات کردن بازیکن دیگر شود بازی را برده است.

• اگر هیچ از یک از دو بازیکن نتواند کیش و مات کند، نتیجه ی بازی مساوی می شود.

• یکی دیگر از قوانین شطرنج ین است که صفحه ی بازی طوری میان دو بازیکن قرار گیرد که آخرین مربعی که سمت راست هر بازیکن است، سفید باشد.

• اگر خانه ای در بازی توسط مهره ی خودی اشغا شده باشد بازیکن نمی تواند مهره ی خود را به خانه ی اشغال شده حرکت دهد.

• با یک دست حرکت دادن مهره ها از قوانین این بازی است.

• اگر بازیکنی چند تا از مهره های خود را در نوبت خود لمس کند، درواقع دست به مهره شده است و باید اولین مهره ی لمس شده را حرکت دهد.

• در قوانین شطرنج آمده است اگر هیچ یک از مهره های لمس شده قابل حرکت نباشد، بازیکن می تواند مهره ی دلخواه خود را حرکت دهد.

• اگر بازیکنی اعلام کند که در مقابل حریف تسلیم شده است طبق قوانین بازی به اتمام می رسد و حریف بازی را می برد.

• گاهی بازیکنان می توانند با یکدیگر توافق کرده و بازی را با نتیجه ی مساوی به اتمام برسانند.

• طبق قوانین شطرنج اگر در طی 50 حرکت پیاپی، هیچ مهره ی سربازی حرکت داده نشود و هیج مهره ی دیگی بیرون انداخته نشود نتیجه ی بازی می تواند مساوی شود.

• اگر در حین انجام بازی مشخص شود که چیدمان مهره ها در ابتدا اشتباه بوده است، لغو بازی الزامی می باشد.

• طبق قوانین شطرنج اگر بازی با مهره ی سیاه آغاز شده باشد مشکلی در ادامه ندارد، مگر اینکه داور بازی مخالفت کند.

• استفاده از یادداشت، تجزیه تحلیل بر روی صفحه ای دیگر و … خلاف قوانین این ورزش می باشد.

• جریمه هایی مانند اخطار، افزایش زمان باقی مانده ی حریف، کاهش امتیاز کسب شده، اخراج از کل مسابقه توسط داور و… از قوانین شطرنج می باشد.

البته قوانین شطرنج بسیار زیاد می باشد که در اینجا به بررسی اینکه مهمترین قوانین شطرنج چیست ،پرداختیم.

شطرنج ایران از گذشته تا امروز

شاید برایتان جالب باشد بدانید تاریخچه شطرنج چیست؟عده ای از مردم عقیده دارند که این بازی برای ایران است در صورتی که بازی شطرنج از هند به ایران آمده است. انواع شطرنج ایرانی به شش نوع تفضیل شرح شده است. نام شطرنج ایران در این شش نوع عبارت است از قدیم، طویل، جوارحیه، تامه، رومی، حصون، کبیر یا تیموری. انواع شطرنج ایران در هر کدام از شش مورد نام برده شده به شکل های مختلفی انجام می شده است. مثلا قوانین این بازی در نوع جوارحیه در صفحه ای 6 × 7 بازی می شده که هر بخش از آن به نام یکی از اعضای بدن انسان بوده است. شطرنج ایران قدیم همان شطرنج امروزی است و تنها تفاوت آن در حرکت مهره ی فیل و مهره ی وزیر می باشد. این بازی در نوع تامه در صفحه ای 10 × 10 بازی می شده است.

تا اینجا 3 مدل از شطرنج ایران در روزگار قدیم را بررسی کردیم، حال نوبت به آن می رسد تا 3 نوع دیگر از این بازی در قدیم را بررسی کنیم:

نوع دیگر تاریخچه شطرنج در ایران در نوع رومی بوده است که در صفحه ای مدور بازی می شده است و 16 مهره در دور یک مرکز واحد چیده می شدند. شطرنج ایران در نوعی به نام طویل بازی می شده است که در صفحه ای مستطیلی 16 × 4 و با تاس انجام می شده است. همچنین شطرنج ایران با مدل طویل قوانین شطرنج مختص به خود را داشته است. شطرنج ایران به نام کبیر یا تیموری نوع دیگری از شطرنح ایران بوده است که دارای 112 خانه در صفحه ای 11 × 10 بوده است و تفاوتی در نوع مهره های آن وجود داشته است.

شطرنج ایران از طریق جهان اسلام به اروپا می رود و در آنجا به شکل امروزی توسعه می یابد. امروزه شطرنج ایران دارای فدراسیون نیز می باشد و بازیکنان در سنین مختلف این ورزش ذهنی را انجام می دهند.

بازی شطرنج چه فوایدی دارد؟

حال این سوال پیش می آید که فواید شطرنج چیست؟همانطور که گفتیم این بازی یک ورزش ذهنی می باشد که فواید بسیار زیادی برای مغز انسان دارا است. از فواید شطرنج می توان به تقویت قدرت مغز، افزایش IQ، پیشگیری از بیماری هایی مانند آلزایمر، پرورش هر دو سمت مغز اشاره کرد. همچنین این بازی فکری باعث بهبود حافظه، افزایش توانایی حل مسائل، افزایش تمرکز و افزایش رشد سلول های عصبی می شود.

همچنین این بازی برای کودکان و دانش آموزان نیز بسیار مفید است و به مضرات شطرنج برای کودکان اشاره چندانی نشده است و یادگیری و انجام آن برای این گروه سنی بسیار توصیه می شود. موارد زیر از مهمترین دلایل برای یادگیری این بازی توسط کودکان می باشد:

• افزایش هوش و تقویت حافظه ی کودک

• افزایش تمرکز و خلاقیت کودک

• افزایش صبر وپشتکار کودک

• تقویت زبان و ریاضیات

• بهبود یادگیری و نتایج امتحانات

• یادگیری شیوه های مختلف حل مسائل

• آموزش دست یابی به تفکر

• آموزش تجسم فضایی

• آموزش تفکر نقادانه

• افزایش خلاقیت و حل مسأله و …

مواردی که نام برده شد از مهمترین دلایلی می باشد که لازم است تا والدین به یادگیری این بازی توسط فرزندان خود اقدام کنند. همچنین مزایای این ورزش ذهنی برای بزرگسالان نیز بسیار زیاد است که به برخی از آن ها اشاره کردیم. حال اگر سلامت ذهن و افزایش قدرت حافظه و پیگشیری از آلزایمر و … برایتان پر اهمیت است انتخاب بازی شطرنج و یادگیری این ورزش ذهنی انتخاب بسیار مؤثری می باشد. همچنین این ورزش ذهنی یکی از ورزش هایی می باشد که از لحاظ هزینه هیچ خرج زیادی را لازم نیست متحمل شوید و درواقع مضرات شطرنج وجود ندارند . همچنین این بازی را می توانید به صورت آنلاین و یا آفلاین بر روی گوشی موبایل، لپ تاپ، کامپیوتر و … انجام دهید.